Việt Nam Được Xuất Khẩu Chanh Leo Sang Trung Quốc: Doanh Nghiệp Cần Lưu Ý Gì?

Việt Nam và Trung Quốc đã chính thức ký Nghị định thư về kiểm dịch thực vật, cho phép xuất khẩu chính ngạch trái chanh leo sang thị trường Trung Quốc. Sau gần một thập kỷ đàm phán và hai năm thí điểm, đây là bước ngoặt lớn giúp trái cây Việt mở rộng thị trường một cách bền vững và minh bạch hơn.

Hành trình dài mở cửa thị trường

Từ năm 2016, Việt Nam đã bắt đầu đàm phán với Trung Quốc về xuất khẩu chanh leo. Sau quá trình phân tích dịch hại và hoàn thiện yêu cầu kỹ thuật, đến tháng 7/2022, chanh leo Việt được chấp thuận xuất khẩu thí điểm sang Trung Quốc.

Tuy nhiên, chỉ đến tháng 4/2025, khi hai bên ký Nghị định thư chính thức, chanh leo mới có thể được xuất khẩu chính ngạch với quy mô lớn hơn. Việc này đánh dấu sự công nhận về chất lượng, an toàn và khả năng kiểm soát dịch hại của Việt Nam đối với một mặt hàng nông sản có giá trị cao.

Quy định kiểm dịch khắt khe hơn trước

Để xuất khẩu được sang Trung Quốc, vùng trồng và cơ sở đóng gói chanh leo của Việt Nam phải đăng ký với Bộ Nông nghiệp và Môi trường và được Trung Quốc phê duyệt.

Vùng trồng cần áp dụng quy trình sản xuất an toàn, kiểm soát sinh vật gây hại chặt chẽ theo hướng dẫn IPM (quản lý dịch hại tổng hợp), bao gồm theo dõi sâu bệnh, sử dụng bẫy và ghi chép hồ sơ đầy đủ. Nếu phát hiện sinh vật thuộc danh sách kiểm dịch mà Trung Quốc quan tâm, vùng trồng phải có biện pháp xử lý ngay và báo cáo kết quả.

Cơ sở đóng gói cũng phải đạt tiêu chuẩn cao, có khu vực riêng biệt, sạch sẽ, quy trình phân loại và làm sạch chanh leo nghiêm ngặt. Bao bì đóng gói phải sạch, chưa qua sử dụng, dán nhãn rõ ràng bằng tiếng Trung hoặc tiếng Anh, ghi đầy đủ thông tin như tên sản phẩm, nguồn gốc, mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Kiểm tra kỹ lưỡng trong năm đầu tiên

Trong năm đầu tiên, Trung Quốc sẽ kiểm tra 2% số lô hàng chanh leo nhập khẩu. Nếu không phát hiện vi phạm, tỷ lệ này có thể giảm xuống còn 1% trong những năm sau. Ngược lại, nếu lô hàng bị phát hiện sâu bệnh sống, lẫn đất hoặc lá cây, có thể bị từ chối và doanh nghiệp liên quan bị đình chỉ quyền xuất khẩu.

Mọi lô hàng phải có Giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật do cơ quan có thẩm quyền Việt Nam cấp, ghi rõ mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói. Đây là căn cứ quan trọng để đảm bảo truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm trong toàn chuỗi.

Sản xuất theo chuỗi: Xu hướng tất yếu

Chanh leo hiện được trồng trên hơn 12.000 ha ở Việt Nam, tập trung nhiều ở Tây Nguyên và miền núi phía Bắc. Với năng suất cao, dễ canh tác và giá trị xuất khẩu tốt, chanh leo ngày càng được nhiều địa phương mở rộng diện tích.

Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt từ thị trường Trung Quốc và các thị trường khó tính khác, sản xuất theo chuỗi giá trị khép kín là hướng đi bắt buộc. Doanh nghiệp xuất khẩu cần đồng hành với nông dân từ khâu giống, trồng trọt đến thu hoạch và chế biến. Đồng thời, việc kiểm soát chất lượng đầu vào và đầu ra phải được duy trì nghiêm ngặt.

Hiện nay, Việt Nam đang trồng phổ biến hai giống chanh leo là vàng và tím – phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng quốc tế, đặc biệt là thị trường Trung Quốc vốn chuộng các loại trái cây có vị chua ngọt, hương thơm đặc trưng.

Cơ hội từ thị trường tỷ dân

Trung Quốc hiện là thị trường tiêu thụ nông sản lớn nhất châu Á, với nhu cầu ngày càng cao về các loại trái cây nhiệt đới. Chanh leo là một trong những sản phẩm được ưa chuộng nhờ hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, với việc được xuất khẩu chính ngạch, sản lượng chanh leo xuất sang Trung Quốc có thể tăng gấp đôi trong thời gian tới. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chanh leo của Việt Nam đạt khoảng 44,3 triệu USD. Con số này được kỳ vọng tăng mạnh từ năm 2025, khi doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội từ Nghị định thư.

Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia xuất khẩu chanh leo lớn nhất thế giới, cùng với Brazil, Colombia, Ecuador và Peru. Với lợi thế về điều kiện tự nhiên, lao động dồi dào và vị trí địa lý gần Trung Quốc, chanh leo Việt Nam hoàn toàn có tiềm năng cạnh tranh tốt.

Doanh nghiệp cần làm gì để tận dụng cơ hội?

Trước hết, các doanh nghiệp xuất khẩu cần chủ động phối hợp với nông dân để xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Việc liên kết sản xuất theo hợp đồng sẽ giúp kiểm soát chất lượng từ đầu vào, đồng thời đảm bảo truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Tiếp theo, cần đầu tư vào cơ sở đóng gói đạt chuẩn quốc tế, bao gồm trang thiết bị làm sạch, phân loại, bảo quản và hệ thống kho lạnh. Các yếu tố này không chỉ phục vụ xuất khẩu sang Trung Quốc mà còn giúp doanh nghiệp tiếp cận các thị trường khó tính khác như EU, Hàn Quốc hay Nhật Bản.

Ngoài ra, số hóa và ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc là xu hướng bắt buộc. Những nền tảng quản lý như QR code, blockchain hoặc phần mềm giám sát sản xuất sẽ hỗ trợ việc minh bạch hóa chuỗi cung ứng, đáp ứng yêu cầu của cả cơ quan chức năng lẫn người tiêu dùng.