Lina Khan và FTC: Định hình lại Chính sách Chống Độc quyền

Lina Khan và Triết lý Chống Độc quyền: Tác động đến Chính sách của FTC

Lina Khan, người đứng đầu Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) dưới thời Tổng thống Joe Biden, đã trở thành một nhân vật mang tính cách mạng trong lĩnh vực thực thi luật chống độc quyền. Triết lý chống độc quyền của bà đã thu hút sự ủng hộ từ một liên minh bất ngờ, bao gồm các nhà tiến bộ và những người theo chủ nghĩa dân túy cánh hữu, như Steve Bannon và Thượng nghị sĩ J.D. Vance. Lập luận cốt lõi của Khan là sự tập trung quyền lực kinh tế không phải là điều tất yếu, mà là kết quả của các lựa chọn chính sách có chủ ý. Theo bà, những lựa chọn này đã dẫn đến các hậu quả xã hội nghiêm trọng, bao gồm giá cả tiêu dùng tăng cao, tiền lương của người lao động bị kìm hãm, cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ giảm sút, và quyền tự chủ của cá nhân bị suy giảm.

Phê phán của Khan về các hành vi độc quyền đặc biệt rõ ràng trong lĩnh vực y tế, nơi sự hợp nhất đã đẩy chi phí tăng cao, làm giảm chất lượng dịch vụ và ảnh hưởng đến quyền tự chủ của các chuyên gia y tế. Triết lý rộng hơn của bà dựa trên niềm tin rằng quyền lực doanh nghiệp hoạt động như một “lực lượng thượng nguồn”, làm trầm trọng thêm nhiều bất bình kinh tế mà người dân Mỹ bình thường phải đối mặt. Khủng hoảng tài chính năm 2008, vốn phơi bày sự mong manh của các tổ chức “quá lớn để sụp đổ” và sự thiếu trách nhiệm giải trình cho hành động của họ, đã định hình sâu sắc niềm tin của Khan rằng thị trường cần sự giám sát công khai chặt chẽ và các khung pháp lý mạnh mẽ.

Kể từ những năm 1980, việc thực thi luật chống độc quyền đã chuyển sang một lập trường khoan dung hơn đối với sự hợp nhất, đảo ngược hàng thập kỷ can thiệp mạnh mẽ của chính phủ. Cách tiếp cận tự do này đã cho phép các ngành công nghiệp bị chi phối bởi một số ít công ty quyền lực, thường gây bất lợi cho cạnh tranh và lợi ích của người tiêu dùng. Sự trỗi dậy của Thung lũng Silicon và các nền tảng công nghệ thống trị, đặc biệt sau cuộc bầu cử năm 2016, đã trở thành một thời điểm then chốt đối với Khan và những người khác. Các nền tảng này thể hiện ảnh hưởng to lớn đối với diễn ngôn công chúng và thương mại, làm dấy lên mối lo ngại lưỡng đảng về quyền lực không kiểm soát của họ và thúc đẩy các lời kêu gọi hành động pháp lý.

Trong nhiệm kỳ tại FTC, Khan đã tìm cách tái khởi động thực thi chống độc quyền và bảo vệ người tiêu dùng bằng cách tận dụng các quyền hạn pháp lý tiềm ẩn và giải quyết các vấn đề hệ thống trong các ngành then chốt. Cách tiếp cận của bà tập trung vào việc giải quyết các “điểm đau” chính trong nền kinh tế, như sự tập trung thị trường trong y tế và công nghệ. Bằng cách nhấn mạnh sự cần thiết của trách nhiệm công khai và cạnh tranh công bằng, Khan đã định vị mình như một người tiên phong cho một hệ thống kinh tế công bằng và năng động hơn. Để biết thêm về triết lý của Khan và các sáng kiến gần đây của FTC, hãy xem phân tích của Jacobin và bài viết của The Nation.

Hồi sinh các Quyền hạn Pháp lý Tiềm ẩn để Giải quyết Tập trung Thị trường

Nhiệm kỳ của Lina Khan tại Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) được đánh dấu bằng nỗ lực có chủ ý để hồi sinh các công cụ pháp lý ít được sử dụng nhằm chống lại sự tập trung kinh tế. Trong lịch sử, việc thực thi luật chống độc quyền của FTC đã suy yếu vào cuối thế kỷ 20, đặc biệt sau những năm 1980 khi Trường phái kinh tế Chicago (ủng hộ tự do thị trường) trở nên nổi bật. Trường phái này nhấn mạnh hiệu quả và lợi ích của người tiêu dùng, thường biện minh cho sự hợp nhất doanh nghiệp. Cách tiếp cận của Khan khác biệt rõ rệt, tập trung vào các vấn đề cấu trúc trong thị trường và tác động xã hội rộng lớn hơn của các độc quyền.

Ví dụ, dưới sự lãnh đạo của Khan, FTC đã viện dẫn Điều 5 của Đạo luật Ủy ban Thương mại Liên bang, cấm “các phương thức cạnh tranh không công bằng”. Điều khoản này đã bị lãng quên trong nhiều thập kỷ nhưng được hồi sinh để giải quyết các hành vi chống cạnh tranh nằm ngoài phạm vi hẹp của Đạo luật Sherman và Clayton. Các hướng dẫn cập nhật của FTC dưới thời Khan đã mở rộng cách diễn giải về cạnh tranh không công bằng, bao gồm các hành vi như điều khoản cấm cạnh tranh và thiết lập giá bằng thuật toán, gây bất lợi cho người lao động và doanh nghiệp nhỏ (The Nation).

FTC cũng đã sửa đổi các hướng dẫn sáp nhập để xem xét không chỉ tác động đến giá cả mà còn các tổn hại tiềm tàng đối với đổi mới, thị trường lao động, và doanh nghiệp nhỏ. Chẳng hạn, các hướng dẫn sáp nhập năm 2023 của cơ quan này đặc biệt nhắm đến các thương vụ sáp nhập dọc, vốn trước đây bị bỏ qua, với lập luận rằng các thương vụ này thường kìm hãm cạnh tranh bằng cách tạo ra rào cản cho các đối thủ mới tham gia (Beyond Politics).

Thách thức Sự Thống trị Thị trường của Big Tech

Triết lý chống độc quyền của Khan đặc biệt rõ ràng trong cách tiếp cận của bà đối với việc điều chỉnh Big Tech. Tác phẩm học thuật nổi bật của bà, Nghịch lý Chống độc quyền của Amazon, lập luận rằng các khung chống độc quyền truyền thống không thể giải quyết những thách thức độc đáo mà các nền tảng số đặt ra. Quan điểm này đã định hướng cho lập trường mạnh mẽ của FTC đối với các gã khổng lồ công nghệ như Amazon, Meta, và Google (Yale Law Journal).

Một trong những vụ việc nổi bật trong nhiệm kỳ của Khan là nỗ lực của FTC nhằm ngăn chặn việc Meta mua lại công ty thực tế ảo Within. Mặc dù FTC thất bại trong vụ kiện này vào đầu năm 2023, vụ kiện đã đánh dấu sự thay đổi trong cách cơ quan này đánh giá các thương vụ mua lại bởi các công ty thống trị. Khan lập luận rằng các thương vụ như vậy thường củng cố quyền lực độc quyền, ngay cả khi chúng không gây hại ngay lập tức cho người tiêu dùng qua việc tăng giá (Reason).

Ngoài ra, FTC dưới thời Khan đã khởi động các cuộc điều tra về cáo buộc trộm cắp tiền lương của Amazon và các hành vi quảng cáo lừa dối của Google. Những hành động này nằm trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm buộc các công ty công nghệ chịu trách nhiệm về việc khai thác sự thống trị thị trường để gây hại cho người lao động, người tiêu dùng, và các đối thủ nhỏ hơn (NPR).

Giải quyết Độc quyền Thị trường Lao động và Bảo vệ Người lao động

FTC của Khan cũng tập trung vào các vấn đề thị trường lao động, một lĩnh vực tương đối mới đối với thực thi chống độc quyền. Cơ quan này đã nhắm đến các hành vi như điều khoản cấm cạnh tranh, vốn hạn chế người lao động tìm việc làm tại các công ty đối thủ. Vào năm 2023, FTC đề xuất một quy định cấm hầu hết các điều khoản cấm cạnh tranh, lập luận rằng chúng kìm hãm tiền lương và hạn chế khả năng di chuyển công việc của hàng triệu lao động. Động thái này được hỗ trợ bởi các nghiên cứu cho thấy các điều khoản cấm cạnh tranh gây thiệt hại khoảng 300 tỷ USD tiền lương mỗi năm cho người lao động (NPR).

FTC cũng sửa đổi các hướng dẫn để giải quyết các thỏa thuận cố định tiền lương và không săn trộm nhân viên, vốn ngăn cản các công ty thuê nhân viên của nhau. Những hành vi này, thường được các tập đoàn lớn sử dụng, đã được chứng minh là làm giảm tiền lương và cạnh tranh trong thị trường lao động. Bằng cách nhắm đến các thỏa thuận này, FTC hướng đến việc tạo ra một môi trường cạnh tranh hơn cho người lao động (Goodwin Law).

Bảo vệ Người tiêu dùng và Trách nhiệm Doanh nghiệp

Ngoài thực thi chống độc quyền, FTC của Khan đã ưu tiên bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt trong các lĩnh vực như phí rác, tiếp thị lừa dối, và quyền riêng tư dữ liệu. Chẳng hạn, FTC đã ban hành một quy định cuối cùng vào năm 2024 nhằm vào các phí rác trong ngành vé sự kiện trực tiếp và khách sạn, những hành vi gây thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm cho người tiêu dùng. Quy định này là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn để tăng tính minh bạch và công bằng trong các giao dịch tiêu dùng (Alston & Bird).

FTC cũng hành động chống lại các công ty tham gia vào các hành vi lừa dối. Các trường hợp đáng chú ý bao gồm hành động chống lại Handy Technologies vì quảng cáo sai lệch về thu nhập của người lao động và Evoke Wellness vì mạo danh các nhà cung cấp dịch vụ điều trị khác trong quảng cáo tìm kiếm. Những vụ việc này nhận được sự ủng hộ nhất trí từ FTC, phản ánh sự đồng thuận lưỡng đảng về tầm quan trọng của bảo vệ người tiêu dùng (Alston & Bird).

Quyền riêng tư và an ninh dữ liệu cũng là các lĩnh vực trọng tâm. FTC đã khởi động các cuộc điều tra vào các công ty như Mobilewalla Inc. vì thu thập và bán dữ liệu người tiêu dùng không đúng cách. Những hành động này nhằm buộc các công ty chịu trách nhiệm về việc vi phạm niềm tin của người tiêu dùng và thiết lập các tiêu chuẩn mới cho bảo vệ dữ liệu (Economic Liberties Project).

Hỗ trợ Lưỡng đảng và Thách thức Chính trị

Triết lý chống độc quyền của Khan đã nhận được sự ủng hộ từ một liên minh bất thường giữa những người tiến bộ và dân túy cánh hữu. Các nhân vật như Thượng nghị sĩ Bernie Sanders và Dân biểu Matt Gaetz đã ca ngợi nỗ lực của bà trong việc chống lại quyền lực doanh nghiệp, phản ánh sự đồng thuận lưỡng đảng ngày càng tăng về mối nguy của sự tập trung kinh tế. Thậm chí một số thành viên trong chính quyền Trump, như Chủ tịch FTC Andrew Ferguson, đã ủng hộ một số khía cạnh trong cách tiếp cận của Khan, bao gồm các hướng dẫn sáp nhập năm 2023 (The Big Newsletter).

Tuy nhiên, nhiệm kỳ của Khan không tránh khỏi tranh cãi. Các nhà phê bình, đặc biệt từ cộng đồng doanh nghiệp và một số nhà lập pháp Cộng hòa, đã cáo buộc bà vượt quá thẩm quyền và theo đuổi một chương trình nghị sự cấp tiến. Chẳng hạn, Phòng Thương mại Hoa Kỳ đã thách thức nhiều hành động của FTC tại tòa, lập luận rằng chúng vượt quá thẩm quyền pháp lý của cơ quan này (Reason).

Dù đối mặt với những thách thức này, lãnh đạo của Khan đã định hình lại FTC một cách không thể phủ nhận và làm sống lại phong trào chống độc quyền. Bằng cách tập trung vào các vấn đề cấu trúc và tận dụng các quyền hạn pháp lý tiềm ẩn, bà đã đặt nền móng cho một cách tiếp cận quyết liệt hơn trong việc điều chỉnh quyền lực doanh nghiệp (Beyond Politics).

Thách thức và Phản đối mà FTC dưới thời Khan Đối mặt

Thách thức Pháp lý và Thất bại tại Tòa án

Một trong những thách thức lớn nhất mà FTC của Lina Khan phải đối mặt là hồ sơ pháp lý trong các vụ kiện chống độc quyền nổi bật. Mặc dù có chương trình thực thi quyết liệt, một số vụ kiện quan trọng đã dẫn đến thất bại tại tòa, làm dấy lên câu hỏi về chiến lược pháp lý của FTC và các tác động rộng lớn hơn đối với cải cách chống độc quyền.

Chẳng hạn, FTC đã thất bại trong nỗ lực ngăn chặn thương vụ mua lại Activision Blizzard trị giá 69 tỷ USD của Microsoft. Thẩm phán Quận Hoa Kỳ Jacqueline Scott Corley phán quyết rằng FTC không thể chứng minh rằng thương vụ này sẽ gây hại đáng kể cho cạnh tranh (AP News). Tương tự, nỗ lực của FTC nhằm ngăn Meta mua lại công ty thực tế ảo Within Unlimited cũng bị một thẩm phán liên bang khác bác bỏ vào đầu năm 2023. Những thất bại này đã thúc đẩy các ý kiến chỉ trích rằng cơ quan này đang vượt quá giới hạn và theo đuổi các vụ kiện thiếu cơ sở pháp lý vững chắc (Fox Business).

Các nhà phê bình lập luận rằng những thất bại này cho thấy FTC cần điều chỉnh lại cách tiếp cận, tập trung vào việc xây dựng các vụ kiện với bằng chứng mạnh mẽ hơn thay vì dựa vào các lý thuyết pháp lý mới mà các tòa án có thể do dự chấp nhận. Sự căng thẳng giữa tham vọng và tính thực tiễn đã trở thành một chủ đề xuyên suốt trong nhiệm kỳ của Khan, khi bà tìm cách mở rộng ranh giới của luật chống độc quyền trong khi điều hướng một hệ thống pháp lý vẫn dựa trên các diễn giải truyền thống về luật cạnh tranh.

Phản đối Chính trị và Chia rẽ Đảng phái

Lãnh đạo của Khan cũng phải đối mặt với sự giám sát chính trị gay gắt, đặc biệt từ các nhà lập pháp Cộng hòa và các nhóm doanh nghiệp. Trong các phiên điều trần tại Quốc hội, các thành viên Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đã cáo buộc FTC vượt quá thẩm quyền và theo đuổi một chương trình nghị sự “cấp tiến” có thể gây hại cho các doanh nghiệp Mỹ. Dân biểu Kevin Kiley, chẳng hạn, đã đặt câu hỏi liệu các thất bại tại tòa của FTC có phải là cố ý, nhằm gây áp lực buộc Quốc hội cập nhật luật chống độc quyền (AP News).

Phòng Thương mại Hoa Kỳ là một trong những nhà phê bình mạnh mẽ nhất của FTC dưới thời Khan, đã đệ đơn nhiều vụ kiện thách thức các hành động của cơ quan này. Phòng Thương mại lập luận rằng lập trường quyết liệt của FTC đối với các thương vụ sáp nhập và các hành vi khác vượt quá thẩm quyền pháp lý và tạo ra sự bất ổn cho doanh nghiệp (Reason). Sự phản đối này phản ánh sự chia rẽ ý thức hệ rộng lớn hơn về vai trò của chính phủ trong việc điều chỉnh thị trường, với phe bảo thủ thường ủng hộ cách tiếp cận ít can thiệp hơn và phe tiến bộ ủng hộ sự can thiệp mạnh mẽ hơn.

Dù vậy, Khan đã nhận được sự ủng hộ từ một số thành viên Cộng hòa theo chủ nghĩa dân túy, như Thượng nghị sĩ Josh Hawley và Dân biểu Matt Gaetz, những người chia sẻ mối lo ngại của bà về sự tập trung quyền lực kinh tế. Liên minh bất thường này nhấn mạnh sự công nhận lưỡng đảng ngày càng tăng về những tác hại của các hành vi độc quyền, ngay cả khi vẫn tồn tại những bất đồng về cách tốt nhất để giải quyết chúng.

Phản ứng từ Ngành và Cáo buộc Thiên vị

Các tập đoàn lớn, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ, đã nỗ lực phối hợp để thách thức lãnh đạo của Khan và các hành động của FTC. Amazon và Facebook, chẳng hạn, đã đệ đơn yêu cầu Khan rút khỏi các vụ kiện liên quan đến công ty của họ, viện dẫn những phê phán trước đây và công trình học thuật của bà là bằng chứng cho thấy sự thiên vị (Washington Post). Mặc dù FTC khẳng định rằng các nghiên cứu trước đây của Khan không làm tổn hại đến khả năng hành động công bằng của bà, những đơn kiện này cho thấy khó khăn trong việc cân bằng giữa hoạt động học thuật và trách nhiệm quản lý.

Elon Musk, một lãnh đạo doanh nghiệp nổi bật và nhà tài trợ cho cựu Tổng thống Donald Trump, cũng là một nhà phê bình mạnh mẽ của Khan. Musk đã công khai kêu gọi sa thải bà, cáo buộc bà theo đuổi các chính sách kìm hãm đổi mới và gây hại cho khả năng cạnh tranh của Mỹ (Fox Business). Tương tự, các lãnh đạo ngành khác đã bày tỏ lo ngại về cách tiếp cận của FTC, lập luận rằng nó tạo ra hiệu ứng làm lạnh đối với các thương vụ sáp nhập và mua lại, ngay cả những thương vụ có thể mang lại lợi ích cho người tiêu dùng thông qua tăng hiệu quả.

Ràng buộc Ngân sách và Hạn chế Nguồn lực

Một thách thức lớn khác đối với FTC dưới thời Khan là nguồn lực hạn chế của cơ quan này so với quy mô chương trình thực thi của nó. Trong năm tài khóa 2024, FTC đã yêu cầu tăng ngân sách thêm 160 triệu USD, với 70 triệu USD dành cho việc giải quyết các thương vụ sáp nhập trong y tế, xây dựng quy tắc, và các cuộc điều tra. Nếu được phê duyệt, tổng ngân sách của cơ quan sẽ tăng lên 590 triệu USD (Becker’s Hospital Review).

Tuy nhiên, việc đảm bảo nguồn tài trợ bổ sung là một cuộc chiến khó khăn, đặc biệt trong một Quốc hội chia rẽ. Nếu không có đủ nguồn lực, FTC gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân sự, tiến hành điều tra, và kiện tụng các vụ án. Khoảng cách nguồn lực này là một vấn đề lặp lại, hạn chế khả năng của cơ quan trong việc hiện thực hóa đầy đủ các mục tiêu thực thi đầy tham vọng.

Phê bình từ Cộng đồng Chống độc quyền

Ngay cả trong cộng đồng chống độc quyền, cách tiếp cận của Khan cũng gây tranh cãi. Một số chuyên gia đã chỉ trích việc bà dựa vào các lý thuyết pháp lý mới và sẵn sàng theo đuổi các vụ kiện có kết quả không chắc chắn. Chẳng hạn, quyết định của FTC thách thức thương vụ mua lại Horizon Therapeutics của Amgen, mặc dù hai công ty không có sản phẩm chồng lấn, là chưa từng có tiền lệ và bị chỉ trích bởi cả ngành công nghiệp và các học giả pháp lý (Yale Insights).

Dân biểu Ro Khanna, một đồng minh tiến bộ, cũng bày tỏ lo ngại về cách tiếp cận của FTC, đặc biệt là sự tham gia của cơ quan này vào các lĩnh vực như chính sách trí tuệ nhân tạo. Khanna lập luận rằng những vấn đề này nên được Quốc hội và nhánh hành pháp giải quyết thay vì thông qua các hành động ad hoc của cơ quan (Yale Insights). Những lời chỉ trích này nhấn mạnh thách thức trong việc cân bằng hành động quản lý táo bạo với nhu cầu về sự đồng thuận pháp lý và chính trị.

Nhận thức của Công chúng và Phê bình từ Truyền thông

Nhận thức của công chúng và truyền thông về FTC dưới thời Khan là trái chiều. Trong khi một số người xem bà như một nhà vô địch về quyền lợi người tiêu dùng và cạnh tranh công bằng, những người khác coi bà như một nhà quản lý quá nhiệt tình, có nguy cơ làm mất ổn định thị trường. Wall Street Journal, chẳng hạn, đã đăng nhiều bài xã luận chỉ trích FTC của Khan, cáo buộc cơ quan này làm suy yếu khả năng cạnh tranh và đổi mới của Mỹ (Jacobin).

Sự giám sát từ truyền thông này càng được khuếch đại bởi hồ sơ thành tích lẫn lộn của FTC tại tòa án, điều mà các nhà phê bình cho rằng làm suy yếu uy tín của cơ quan. Tuy nhiên, Khan và những người ủng hộ bà lập luận rằng những thất bại này là một phần tự nhiên của việc mở rộng ranh giới luật chống độc quyền và chúng nhấn mạnh sự cần thiết của cải cách lập pháp để giải quyết các thách thức độc đáo của nền kinh tế số.

Tập trung Thị trường và Tác động đối với Cạnh tranh và Người tiêu dùng

Vai trò của Tập trung Thị trường trong Định hình Động lực Cạnh tranh

Tập trung thị trường, thường là kết quả của các thương vụ sáp nhập và mua lại (M&A), có tác động sâu sắc đến động lực cạnh tranh. Bằng cách giảm số lượng đối thủ trong một thị trường nhất định, sự hợp nhất có thể dẫn đến những thay đổi đáng kể trong quyền lực thị trường. FTC dưới sự lãnh đạo của Lina Khan đã nhấn mạnh những nguy cơ của sự hợp nhất không kiểm soát, đặc biệt trong các ngành bị chi phối bởi một số ít công ty lớn. Chẳng hạn, các Hướng dẫn Sáp nhập năm 2023 của FTC đã nêu rõ những rủi ro của việc giảm cạnh tranh, bao gồm tăng giá, giảm đổi mới, và ít lựa chọn hơn cho người tiêu dùng.

Các nhà phê bình về sự hợp nhất lập luận rằng nó thường dẫn đến các điều kiện độc quyền hoặc寡 đầu, nơi các công ty thống trị có thể gây ảnh hưởng không tương xứng đến giá cả và khả năng tiếp cận thị trường. Mối quan ngại này đặc biệt phù hợp trong các ngành như công nghệ, y tế, và viễn thông, nơi một số ít công ty kiểm soát phần lớn thị phần. Ví dụ, sự hợp nhất của các nhà cung cấp y tế lớn đã được liên kết với chi phí tăng cao và dịch vụ suy giảm, hạn chế khả năng tiếp cận chăm sóc y tế giá cả phải chăng của người tiêu dùng và làm giảm quyền tự chủ của các chuyên gia y tế.

Mặt khác, những người ủng hộ sự hợp nhất lập luận rằng nó có thể dẫn đến hiệu quả kinh tế theo quy mô, cho phép các công ty giảm chi phí và đầu tư vào đổi mới. Chẳng hạn, trong ngành dược phẩm, các thương vụ sáp nhập có thể kết hợp khả năng nghiên cứu và nguồn lực tài chính, có khả năng thúc đẩy phát triển thuốc (FasterCapital). Tuy nhiên, những lợi ích này không được đảm bảo và thường phụ thuộc vào môi trường pháp lý và các điều khoản cụ thể của thương vụ.

Tác động đến Người tiêu dùng: Tăng Giá và Giảm Lựa chọn

Một trong những tác động tức thời và rõ ràng nhất của sự tập trung thị trường là ảnh hưởng của nó đối với người tiêu dùng. Khi thị trường trở nên tập trung hơn, các công ty thống trị giành được quyền lực định giá lớn hơn, thường dẫn đến chi phí cao hơn cho hàng hóa và dịch vụ. Hiện tượng này đã được quan sát trong các ngành từ hàng không đến nền tảng số. Chẳng hạn, ngành hàng không, bị chi phối bởi một vài hãng lớn, đã chứng kiến giá vé cao hơn và ít lựa chọn hơn cho hành khách.

Trong lĩnh vực công nghệ, các công ty như Amazon và Google đã bị giám sát vì sử dụng sự thống trị thị trường để kìm hãm cạnh tranh và hạn chế lựa chọn của người tiêu dùng. FTC dưới thời Khan đã theo đuổi các vụ kiện chống độc quyền chống lại các công ty này, lập luận rằng các hành vi của họ gây hại cho người tiêu dùng bằng cách giảm sự sẵn có của các sản phẩm và dịch vụ thay thế (Jacobin).

Ngoài ra, sự hợp nhất có thể dẫn đến sự đồng nhất hóa sản phẩm, khi ít công ty kiểm soát thị trường hơn. Sự thiếu đa dạng này không chỉ hạn chế lựa chọn của người tiêu dùng mà còn kìm hãm đổi mới, khi các đối thủ nhỏ hơn gặp khó khăn trong việc gia nhập hoặc tồn tại trên thị trường. Chẳng hạn, trong ngành truyền thông, các thương vụ sáp nhập đã dẫn đến ít tiếng nói độc lập hơn và ít sự đa dạng nội dung hơn, làm dấy lên lo ngại về sự tập trung ảnh hưởng đối với dư luận (FasterCapital).

Tác động đến Thị trường Lao động: Kìm hãm Tiền lương và Bảo vệ Người lao động

Sự tập trung thị trường cũng có những tác động đáng kể đối với thị trường lao động. Khi các công ty hợp nhất, họ thường giành được quyền kiểm soát lớn hơn đối với các chuẩn mực tiền lương và điều kiện việc làm trong ngành của họ. Động lực này có thể dẫn đến kìm hãm tiền lương và giảm khả năng di chuyển công việc, đặc biệt trong các ngành mà một vài nhà tuyển dụng thống trị kiểm soát phần lớn cơ hội việc làm (All But One).

Chẳng hạn, trong lĩnh vực y tế, sự hợp nhất giữa các hệ thống bệnh viện đã được liên kết với tiền lương thấp hơn cho nhân viên y tế và giảm quyền thương lượng. Tương tự, trong ngành công nghệ, các công ty thống trị đã bị cáo buộc sử dụng quyền lực thị trường để áp đặt các hành vi việc làm hạn chế, như điều khoản cấm cạnh tranh, làm hạn chế khả năng tìm kiếm cơ hội tốt hơn của người lao động.

FTC đã tìm cách giải quyết những vấn đề này bằng cách thách thức các thương vụ sáp nhập đe dọa gây hại cho thị trường lao động. Các Hướng dẫn Sáp nhập năm 2023 của cơ quan này xem xét rõ ràng tác động của sự hợp nhất đối với người lao động, đánh dấu sự thay đổi đáng kể so với trọng tâm truyền thống chỉ vào lợi ích của người tiêu dùng. Cách tiếp cận này phản ánh sự công nhận rộng rãi hơn về mối liên kết giữa thị trường lao động và sản phẩm và sự cần thiết của thực thi chống độc quyền để giải quyết cả hai (The Just Laws).

Rào cản Gia nhập và Đổi mới

Một hệ quả quan trọng khác của sự tập trung thị trường là tạo ra các rào cản gia nhập cho các công ty mới. Khi thị trường trở nên tập trung hơn, các công ty thống trị có thể sử dụng nguồn lực và ảnh hưởng của mình để ngăn cản cạnh tranh. Điều này có thể biểu hiện dưới dạng định giá săn mồi, hợp đồng độc quyền, hoặc mua lại các đối thủ tiềm năng trước khi họ có thể thiết lập chỗ đứng trên thị trường (EOXS).

Chẳng hạn, trong lĩnh vực công nghệ, các công ty lớn đã bị cáo buộc mua lại các công ty khởi nghiệp không phải để tích hợp đổi mới của họ mà để loại bỏ chúng như những mối đe dọa tiềm tàng. Hành vi này, thường được gọi là “mua lại sát thủ”, kìm hãm đổi mới và ngăn cản người tiêu dùng hưởng lợi từ các công nghệ mới và có khả năng gây rối (The Just Laws).

FTC dưới thời Khan đã có lập trường mạnh mẽ hơn chống lại các hành vi như vậy, sử dụng thẩm quyền của mình để ngăn chặn các thương vụ sáp nhập đe dọa gây hại cho cạnh tranh. Các ví dụ đáng chú ý bao gồm thách thức của cơ quan đối với thương vụ Microsoft/Activision Blizzard trong ngành công nghiệp game và thương vụ JetBlue/Spirit trong ngành hàng không. Những vụ kiện này nhấn mạnh trọng tâm của cơ quan trong việc bảo vệ các thị trường cạnh tranh và ngăn chặn sự củng cố của các công ty thống trị.

Thách thức Quản lý và Quan điểm Toàn cầu

Việc điều chỉnh sự tập trung thị trường đặt ra những thách thức đáng kể, đặc biệt trong một nền kinh tế toàn cầu hóa. Các khu vực pháp lý khác nhau thường có các luật chống độc quyền và ưu tiên thực thi khác nhau, tạo ra sự phức tạp cho các thương vụ sáp nhập và mua lại xuyên biên giới. Chẳng hạn, Liên minh châu Âu từ lâu đã áp dụng cách tiếp cận nghiêm ngặt hơn đối với thực thi chống độc quyền so với Hoa Kỳ, như được thấy trong vụ sáp nhập General Electric/Honeywell, được các cơ quan quản lý Hoa Kỳ phê duyệt nhưng bị EU chặn (The Just Laws).

Ngoài những khác biệt về khu vực pháp lý, các cơ quan quản lý còn đối mặt với các ràng buộc về nguồn lực và áp lực chính trị có thể hạn chế hiệu quả của họ. FTC dưới thời Khan đã gặp phải sự phản đối đáng kể từ cả các nhóm ngành và các nhân vật chính trị, những người lập luận rằng lập trường quyết liệt của cơ quan về thực thi chống độc quyền vượt quá thẩm quyền của mình (Beyond Politics).

Dù vậy, ngày càng có sự công nhận về sự cần thiết của hợp tác quốc tế trong việc giải quyết các vấn đề chống độc quyền. Khi các doanh nghiệp hoạt động ngày càng nhiều qua biên giới, các nỗ lực hợp tác giữa các khu vực pháp lý là cần thiết để ngăn chặn các hành vi chống cạnh tranh và thúc đẩy cạnh tranh công bằng trên toàn cầu (The Just Laws).

Kết luận

Nhiệm kỳ của Lina Khan với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) đại diện cho một sự thay đổi mô hình trong thực thi chống độc quyền, nhấn mạnh các tác hại cấu trúc của sự tập trung thị trường và những tác động xã hội rộng lớn hơn của nó. Rời xa khung lợi ích người tiêu dùng chi phối từ những năm 1980, Khan đã hồi sinh các công cụ pháp lý tiềm ẩn, như Điều 5 của Đạo luật FTC, để giải quyết các hành vi chống cạnh tranh gây hại cho người lao động, doanh nghiệp nhỏ, và đổi mới. Lãnh đạo của bà cũng đã giới thiệu các hướng dẫn sáp nhập cập nhật xem xét các thương vụ sáp nhập dọc và tác động đến thị trường lao động, báo hiệu một cách tiếp cận toàn diện hơn đối với chính sách cạnh tranh. Đáng chú ý, trọng tâm của bà vào Big Tech đã làm nổi bật những thách thức độc đáo do các nền tảng số đặt ra, như được thấy trong các vụ kiện chống lại Amazon, Meta, và Google, nhằm kiềm chế ảnh hưởng quá lớn của họ đối với thương mại và diễn ngôn công chúng (Yale Law Journal).

Mặc dù có chương trình nghị sự đầy tham vọng, FTC của Khan đã đối mặt với những thách thức đáng kể, bao gồm các thất bại tại tòa án trong các vụ kiện nổi bật như thương vụ mua lại Activision Blizzard của Microsoft và thương vụ mua lại Within của Meta. Những thất bại này nhấn mạnh sự căng thẳng giữa việc mở rộng ranh giới luật chống độc quyền và sự tuân thủ của tư pháp đối với các diễn giải pháp lý truyền thống. Ngoài ra, sự phản đối chính trị, phản ứng từ ngành, và các ràng buộc nguồn lực đã tạo ra những rào cản cho các nỗ lực thực thi của cơ quan. Tuy nhiên, sự ủng hộ lưỡng đảng trong việc giải quyết sự tập trung kinh tế, cùng với nhận thức ngày càng tăng của công chúng về những tác hại của các hành vi độc quyền, cho thấy một sự đồng thuận đang thay đổi về sự cần thiết của quản lý mạnh mẽ. Để thành công trong tương lai, FTC có thể sẽ cần đảm bảo các cải cách lập pháp để hiện đại hóa luật chống độc quyền và xây dựng các vụ kiện với bằng chứng mạnh mẽ hơn để vượt qua sự giám sát của tư pháp (AP News).

Lãnh đạo của Khan đã làm sống lại phong trào chống độc quyền, thu hút sự chú ý mới đến các chi phí xã hội của quyền lực doanh nghiệp không được kiểm soát, bao gồm kìm hãm tiền lương, giảm lựa chọn của người tiêu dùng, và kìm hãm đổi mới. Mặc dù nhiệm kỳ của bà đã gây tranh cãi, nhưng nó cũng đã đặt nền móng cho một cách tiếp cận quản lý quyết liệt hơn, ưu tiên sự công bằng và cạnh tranh trên các thị trường. Các bước tiếp theo sẽ đòi hỏi sự cân bằng giữa tham vọng và tính thực tiễn, thúc đẩy hợp tác quốc tế về thực thi chống độc quyền, và giải quyết các hạn chế nguồn lực cản trở khả năng đạt được các mục tiêu mở rộng của FTC (Beyond Politics).