3 Chiến Lược Thanh Toán An Toàn Bảo Vệ SME Khi Xuất Khẩu
Chỉ trong 12 tháng, VND đã dao động hơn 7 % so với USD. Ngân hàng Thế giới tính toán mức biến động này có thể “ăn” tới 3 % lợi nhuận ròng của doanh nghiệp xuất khẩu vừa và nhỏ (SME) ở Đông Nam Á—đủ xóa sạch ngân sách marketing cả năm của nhiều công ty. Khi một cú xoay tỷ giá biến hợp đồng lãi thành lỗ ngay trước khi hàng cập cảng, cách ghi điều khoản thanh toán trở thành tấm khiên quan trọng nhất chống rủi ro tiền tệ.
Bài viết giới thiệu ba cách đã được doanh nghiệp thực tế áp dụng, giúp bảo vệ biên lợi nhuận mà không cần phòng giao dịch phức tạp. Mấu chốt chỉ nằm ở thời điểm và đồng tiền nhận thanh toán.
1. Thu hẹp “khoảng trống” chuyển đổi tiền
Thời gian = rủi ro
Mỗi ngày chênh giữa lúc ký hợp đồng và lúc nhận tiền ngoại tệ đều là thêm một xác suất tỷ giá đảo chiều. Khảo sát của Western Union Business Solutions cho thấy điều khoản Net 30 khiến doanh nghiệp tiếp xúc biến động FX gần gấp đôi Net 15.²
Rút ngắn nhưng vẫn làm hài lòng khách
- Ghi rõ “Net 15 kể từ ngày phát hành hóa đơn” thay vì “cuối tháng” để tránh kéo dài bất ngờ.
- Chiết khấu thanh toán sớm: mức 1 % nếu trả trong 10 ngày thường rẻ hơn thiệt hại FX của 20 ngày chờ đợi.
- Hóa đơn chia tiến độ: 30 % khi đặt hàng, 70 % trong vòng 10 ngày sau khi có vận đơn, thay cho 100 % cuối kỳ.
Trường hợp thật: Một công ty gỗ ở Bình Dương chuyển khách Nhật từ Net 45 sang “30 % đặt cọc + 70 % Net 10”. Khoảng thời gian chịu rủi ro tỷ giá giảm từ 52 còn 24 ngày—tiết kiệm 1,3 điểm % lợi nhuận, vừa đủ đầu tư thêm máy CNC.
2. Thiết kế đồng tiền thanh toán để chuyền—hoặc chia—rủi ro
Chốt đồng tiền thuận lợi
Cách dễ nhất là yêu cầu thanh toán bằng USD hoặc VND, đồng tiền bạn dễ phòng vệ. Phần biến động chuyển cho người mua, và họ thường đồng ý nếu giá vẫn cạnh tranh.
Thay vì “chuyền bóng”, hãy chia đôi
Nếu khách nhất quyết trả bằng nội tệ, hãy thêm biên độ tỷ giá:
“Thanh toán bằng EUR. Nếu tỷ giá EUR/VND do Vietcombank niêm yết lệch quá ±2,5 % so với 27.000 VND, giá hóa đơn sẽ điều chỉnh theo mức chênh lệch.”
Như vậy, chỉ khi biến động vượt ngưỡng lớn, hai bên mới cùng thương lượng lại.
Hóa đơn song song hai loại tiền
Nghiên cứu của American Express FX khuyến nghị split invoice:
- 50 % trị giá hợp đồng bằng đồng tiền của khách,
- 50 % bằng USD thanh toán ngay khi giao hàng.
Mỗi bên gánh một nửa rủi ro, khách dễ chấp thuận hơn yêu cầu “100 % USD”.
3. Phòng vệ chọn lọc với Forward & Option—đưa thẳng vào điều khoản
Forward | Option | |
|---|---|---|
Nghĩa vụ | Bắt buộc thực hiện | Chỉ thực hiện khi có lợi |
Chi phí ban đầu | Gần như 0 | Trả phí (1–3 % gốc) |
Hưởng lợi nếu tỷ giá thuận | Không | Có thể |
Nên dùng khi | Đơn hàng lớn, lợi nhuận mỏng | Thị trường biến động mạnh, lead time dài |
Forward thực chất là cam kết đổi tiền ở tỷ giá cố định trong tương lai—đơn giản hơn cái tên “hợp đồng phái sinh” nhiều người vẫn e ngại.
Cách “dệt” công cụ phòng vệ vào hợp đồng
Điều khoản kèm Forward
“Giá FOB Hải Phòng 25.000 USD, tham chiếu forward 90 ngày USD/VND 24.800. Nếu giao chậm quá 90 ngày, giá điều chỉnh theo forward kế tiếp.”
Chậm tiến độ thì cả hai cùng chia phí rollover, minh bạch ngay từ đầu.
Báo giá cộng Option
Với hợp đồng lớn, thời gian chào giá dài, hãy cộng nhẹ phí option vào giá bán. Nếu khách chốt trong hạn, tùy diễn biến tỷ giá bạn quyết định thực hiện hoặc bỏ quyền, bảo toàn biên lợi nhuận.
Bảng tham chiếu nhanh
Tình huống | Điều khoản khuyến nghị | Lợi ích chính |
|---|---|---|
Đơn nhỏ, tỷ giá ổn định (±2 %) | Net 15, thanh toán USD | Thu tiền nhanh, tối giản rủi ro |
Đơn trung bình, khách muốn nội tệ | Net 30 nội tệ + biên độ ±2 % | Cùng chia biến động lớn |
Đơn lớn, biên mỏng, lead time 90 ngày | 30 % cọc; 70 % thanh toán Net 10 + Forward | Khóa phần lớn tỷ giá |
Máy móc giá cao, thị trường dao động >5 % | 50 % nội tệ, 50 % USD + Option | Giới hạn lỗ, vẫn hưởng lợi khi thuận giá |
Công cụ dữ liệu đồng hành: EximGPT & TradeAtlas
Rủi ro tỷ giá chỉ là một biến số. Thời điểm chào giá, hành vi mua của khách hàng hay mức giá FOB/CIF quá khứ cũng quan trọng không kém.
EximGPT – AI phân tích thị trường & gợi ý email
Hệ thống tổng hợp hàng triệu tờ khai hải quan, chỉ rõ mùa nhập hàng của từng khách, gợi ý thời điểm báo giá và soạn sẵn email kèm điều khoản thanh toán—tiết kiệm nhiều giờ nghiên cứu.
TradeAtlas – Thư viện giá xuất nhập khẩu lịch sử
Cho bạn biết lô đậu nành Brazil bán vào Thổ Nhĩ Kỳ quý trước ở 510–520 USD/tấn. Thông tin đó giúp bạn quyết định cộng phí option hay chiết khấu sớm mà vẫn giữ mức giá cạnh tranh.